Hærri skattar, stærra bákn, verri þjónusta

Nútímaþjóðfélög byggjast á því, að þegnar borga skatta en fá á móti ýmsa þjónustu, svo sem menntun, heilbrigðisþjónustu, velferðarkerfi að ógleymdum innviðum á borð við vegi, flugvelli og hafnir, löggæslu og almenna stjórnsýslu. Flest erum við sammála um að í slíku þjóðfélagi viljum við búa en við höfum misjafna sýn á hvar mörkin liggi milli þess sem er sameiginlegt og þess sem við fáum að ráðstafa hvert og eitt, af eigin sjálfsaflafé.

Áratugum saman ríkti nokkur sátt um hvar þessi mörk lægju, þ.e. hversu mikil sú skattheimta væri sem stjórnmálamenn hvers tíma hefðu til að moða úr á kostnað forræðis fjölskyldna yfir eigin fjáröflun og eignum. Þessu óskrifaða samkomulagi var snarlega rift af ríkisstjórn Jóhönnu Sigurðardóttur og þegar við bætist skattagleði ríkisstjórnar Katrínar Jakobsdóttur er niðurstaðan sú, að við erum í þeirri stöðu að vera í hópi þeirra þjóða sem greiða hæstu skatta. Er aukin skattheimta í samræmi við vilja kjósenda Sjálfstæðisflokks og Framsóknar? Eru háir skattar leiðin til að fá vel menntað fólk aftur heim til starfa eftir langt nám erlendis?

„Báknið“ hefur verið þanið út í tíð ríkisstjórnar Katrínar, það virðist óseðjandi, stækkar bara og stækkar og ríkisstjórn VG og Sjálfstæðisflokks bregst við með sífelldum refsisköttum, auknu flækjustigi, boðum og bönnum.

Ég vil stemma stigu við óhóflegri skattheimtu, setja „báknið“ á megrunarkúr, lækka beina og óbeina skatta og auka sjálfsákvörðunarrétt íslenskra fjölskyldna yfir sjálfsaflafé og eignum.

Í áratugi bjuggum við Íslendingar við einfalt og auðskiljanlegt skattkerfi, eitt skattþrep og ein skattprósenta á allar tekjur, en skattar á þá tekjulægstu lækkaðir umtalsvert með persónuafslætti. Nú er tekjuskattur þrepaskiptur, þrjú skattþrep eru í kerfinu í dag og flækjustig hefur aukist í samræmi við það. Fæstir geta reiknað út með einföldum hætti hve miklu einstaklingur heldur eftir af launum sínum þegar skatturinn hefur hirt sinn hlut og ekki er minna flækjustigið fyrir fyrirtæki þegar kemur að útgreiðslu launa. Ríkisstjórn Katrínar og Bjarna hefur tekist að flækja skattkerfið til muna til viðbótar við það flækjustig sem Steingrímur innleiddi í tíð ríkisstjórnar Jóhönnu. Í tíð þeirrar ríkisstjórnar voru innleiddar á annað hundrað breytingar á skattalögum, allar hugsaðar til að auka skattheimtu og gera skattkerfið illskiljanlegra fyrir almenning og fyrirtæki.

Í tíð ríkisstjórnar Sigmundar Davíðs var byrjað að vinda ofan af ofsköttun en í tíð núverandi ríkisstjórnar virðist viljann skorta til jákvæðra hvata og skattalækkana. Ef viljann skortir gerist lítið.

Fjármagnstekjuskattur hefur verið hækkaður um 120% frá því hann var innleiddur, sú hækkun hlýtur að vera met í skattahækkun. Skatturinn var einfaldur og sanngjarn, eitt skattþrep 10% og engar undanþágur. Fjármálaráðherra ræðir um að koma til móts við skattgreiðendur vegna þessara ofboðslegu hækkana með því að leyfa frádrátt frá skattstofni, allt í þeim anda að gera skatta flóknari og illskiljanlegri fyrir allan almenning.

Sanngirni og meðalhóf virðist heyra sögunni til þegar kemur að skattlagningu þegnanna sem réttlætt er með sívaxandi fjárþörf „báknsins“. En hverju hefur þessi aukna skattheimta og vöxtur „kerfisins“ skilað? Eru börnin okkar að fá betri menntun? Nei, því miður er langt í frá að svo sé. skv. PISA-könnunum hefur árangri skólakerfisins farið aftur í tíð núverandi ríkisstjórnar undir forystu menntamálaráðherra. Ekki er við kennara að sakast heldur ofvaxið kerfi sem stöðugt leitar að minnsta samnefnara og kemur í veg fyrir að metnaðarfullir skólastjórar og kennarar fái notið sín.

Er heilbrigðiskerfið orðið betra? Nei, því miður er staðan sú að í tíð núverandi heilbrigðisráðherra hafa biðlistar eftir sjálfsagðri heilbrigðisþjónustu lengst svo að óforsvaranlegt er. Ríkisstjórnin leggur stein í götu þess að sjálfstætt starfandi heilbrigðisþjónusta fái þróast með eðlilegum hætti. Nánast allir fréttatímar eru yfirfullir af frásögnum um vanda sjúkrahúsa, engu að síður má alls ekki semja við einkastofur á Íslandi, frekar er flogið með sjúklinga á einkastofur í Svíþjóð. Á sama tíma og aðeins nauðsynlegustu aðgerðir eru framkvæmdar, lengjast biðlistar og sjúklingar líða fyrir en samt klárar ríkisstjórnin ekki samninga við sjálfstætt starfandi stofur sem hafa aðstöðuna og geta bætt við sig verkefnum strax.

Hefur til að mynda samgöngukerfi höfuðborgarinnar batnað? Nei, í þeim efnum miðast allt við, að telja okkur trú um að samgöngur batni ef tekst að gera bíleigendum svo erfitt fyrir að þeir neyðist til að leggja einkabílnum og taka strætó sem fær nafnið Borgarlína.

Nefskattar eru sérstakt fyrirbæri sem lagðir eru á utan við og til viðbótar við hefðbundinn tekjuskatt.

Nefskattar byggjast ekki á greiðslugetu skattgreiðanda, þá skal greiða nánast út á það eitt að hafa fengið kennitölu frá ríkisvaldinu. Ráðherrar sem vilja komast hjá því að sækja fjármagn til sérstakra hugðarefna til fjárveitingarvalds Alþingis hafa náð að innleiða nefskatta til að fjármagna slík verkefni.

Nefskattar eru notaðir til að fjármagna jafn ólík verkefni og Framkvæmdasjóð aldraðra og rekstur RÚV. Að baki stofnun Framkvæmdasjóðs aldraðra er góð hugsun og eldri borgarar þessa lands eiga vissulega skilið að þjóðin geri vel við eldri borgara. En að fjármagna slíka starfsemi með sérstökum nefskatti er ekki gallalaust. Hlutverk alþingismanna er m.a. að ákvarða hvernig skatttekjur ríkissjóðs eru notaðar en hættan er sú að þingmenn fari að nota það sem afsökun að gera ekki nægjanlega vel í brýnum málum eins og uppbyggingu hjúkrunarheimila aldraðra með því að segja: „nefskatturinn gaf ekki meiri tekjur“.

Hitt dæmið sem ég nefndi, að fjármagna samkeppnisrekstur RÚV með nefskatti á hvert mannsbarn er einfaldlega ósvífin leið til að komast hjá því að fjárveitingarvald Alþingis spyrji og geri athugasemdir við bruðl í rekstri ríkisstofnunar. Telji Alþingi brýna nauðsyn til að hver einstaklingur og hvert fyrirtæki borgi með sér skatt til fjölmiðils er lágmarkskrafa að viðkomandi greiðandi hafi val um til hvaða miðils sá skattur rennur.

Skattheimta er þegar komin yfir öll þolmörk. Engin merki eru um að þjónusta við borgarana hafi batnað í samræmi við aukna tekjuöflun „báknsins“. Nú þarf að staldra við og spyrja áleitinna spurninga hvort ekki séu aðrar leiðir betri til að auka þjónustu kerfisins en síaukin skattheimta. Ljóst er að hvorki VG né Sjálfstæðisflokkur er tilbúinn að takast á við það verkefni að ótalinni Framsókn sem hefur enga skoðun. Segja eitt fyrir kosningar en gera annað fyrir stólana, nýjasta dæmið er ein fyrsta kosningaauglýsing Framsóknar þar sem þau gagnrýna bann á plaströrum, allir þingmenn Framsóknar kusu hins vegar með banninu á Alþingi.

Af þeim flokkum sem nú bjóða fram til Alþingis er Miðflokkurinn eini flokkurinn sem er treystandi til að ráðast í það verkefni að setja „báknið“ í megrun og auka forræði fjölskyldna yfir tekjum sínum. Það, sem við segjumst ætla að gera, gerum við.

Nanna Margrét Gunnlaugsdóttir skipar 2. sætið á lista Miðflokksins í Suðvesturkjördæmi.

Greinin birtist í Morgunblaðinu þann 21. ágúst, 2021

www.facebook.com/nannaxm/