Hetjur

Nú eru 20 ár frá því að Todd Beamer lést ásamt fjölda annarra eftir að hafa unnið hetjudáð sem segir mikla sögu um einstaklingana sem áttu í hlut og þau gildi sem þeir ólustu upp við.

Þegar Todd Beamer fórst var hann 32 ára gamall sölumaður hjá hugbúnaðarfyrirtæki. Hann fæddist í hinni þjökuðu borg Flint í Michigan en var kennt að meta vinnusemi og kristin gildi. Beamer gekk í skóla tengdan kirkjunni og þótti efnilegur íþróttamaður. En ljóst varð að draumurinn um að verða atvinnumaður í hafnabolta myndi ekki rætast eftir slys sem olli honum varanlegum skaða. Eftir það keppti hann þó fyrir lið kirkjunnar sinnar og hann og eiginkonan sáu um sunnudagaskólann í sjálfboðavinnu.

Daginn örlagaríka var Beamer nýkominn úr fríi á Ítalíu með tveimur ungum sonum sínum og ófrískri eiginkonu. Ferðina fékk hann í verðlaun fyrir samviskusemi og góða frammistöðu í vinnu sinni. Hann ákvað að koma við heima í einn dag til að vera með fjölskyldunni í stað þess að fljúga beinustu leið á næsta fund.

Fyrir vikið var hann einn af farþegunum í flugi UA93, flugvél sem hrapaði til jarðar og sprakk á akri í Pennsylvaníu. Vélin hafði verið yfirtekin af hryðjuverkamönnum sem ætluðu að fljúga henni á bandaríska þinghúsið. Beamer og aðrir farþegar komu í veg fyrir það með því að skipuleggja gagnsókn sem hófst þegar hann mælti hin fleygu orð „Ok. Let’s roll” – „Jæja, látum vaða“.

Þegar ég heyrði söguna fyrst hugsaði ég með mér að enginn nema Ameríkani myndi bregðast svona við í þessum aðstæðum. Standandi frammi fyrir dauðanum hvatti maðurinn fólk til dáða eins og hetja úr Hollywoodmynd þrátt fyrir að mega vita að enginn myndi lifa til að segja söguna. En sagan var skráð vegna þess að þjónustufulltrúi hjá símafyrirtæki heyrði það sem á gekk í flugvélinni.

Stundum gætir fordóma í garð Ameríkana. Vissulega má laga margt í samfélagi þeirra en í Bandaríkjunum varðveittist fram á þessa öld gildismat þar sem var lögð er áhersla á að taka ábyrgð og gera rétt. -„Gjör rétt, þol ei órétt“. Landsmönnum hefur verið innrætt að þegar aðstæður kalla á það eigi þeir að vera hetjur. Ég er minnugur þess að sem barn í bandarískum skóla var okkur kennt að það væri skylda okkar að standa okkur þegar mikið lægi við.

Flug UA93

Þegar fjórir hryðjuverkamenn höfðu tekið stjórn á flugvélinni sem var á leið frá Newark til San Francisco heyrðu Beamer og aðrir farþegar af því að flugvélum hefði verið flogið á Tvíburaturnana í New York og Pentagon í Washington. Farþegarnir vissu því að þeir myndu líklega deyja og fjölmargir aðrir til viðbótar.

Þá gerðist nokkuð sem getur ekki talist sjálfgefið við þessar aðstæður. Nokkrir farþegar og flugfreyjur héldu fund aftarlega í flugvélinni til að ræða hvað ætti að gera. Eftir umræður voru greidd atkvæði. Fólk í flugvél sem stjórnað var af hryðjuverkamönnum og vissi að það ætti að líkindum skammt eftir ólifað hélt sem sagt samráðsfund og lýðræðislega atkvæðagreiðslu um hvernig skyldi bregðast við.

Niðurstaðan varð sú að ráðast til atlögu. Fólkið leitaði að hlutum sem gætu nýst sem vopn og flugfreyjan Sandra Bradshaw sauð vatn til að nota í bardaganum sem var fram undan.

Flugræningjarnir höfðu orðið varir við að eitthvað væri um að vera og brugðust við með því að kasta flugvélinni fram og aftur en andspyrnuhópurinn lét það ekki slá sig út af laginu.

Til er upptaka af hluta atburðarásarinnar vegna þess að Beamer hafði reynt að hringja heim en bara komst í samband við þjónustufulltrúa símafyrirtækisins, konu að nafni Lísa Jefferson. Þau töluðu saman í 13 mínútur. Á þeim mínútum veitti hún mikinn andlegan stuðning.

Todd Beamer, sem bjóst við því að deyja innan stundar, og þjónustufulltrúinn sem hann hafði fyrir tilviljun komist í samband við fóru saman með 23. Davíðssálm Biblíunnar „Jafnvel þótt ég fari um dimman dal, óttast ég ekkert illt, því að þú ert hjá mér, sproti þinn og stafur hugga mig. Þú býr mér borð frammi fyrir fjendum mínum“.

Beamer var furðu yfirvegaður á meðan á samtalinu stóð og sagði m.a. að ákveðið hefði verið að leyfa flugvélinni að hrapa ef með þyrfti til að koma í veg fyrir frekari árás á Bandaríkin. Þegar hryðjuverkamennirnir byrjuðu að henda flugvélinni til og frá heyrist hann þó kalla „Lísa!“. Það var nafn eiginkonu hans en nafna hennar, þjónustufulltrúinn, spurði hvernig hann vissi hvað hún héti. Skömmu síðar kallaði Beamer þó á þá Lísu sem var í símanum til að spyrja hvort hún væri farin og hún svaraði. „Ég er enn hér, ég lofaði að ég myndi ekki yfirgefa þig“.

„Látum vaða“

Eftir að farþegarnir og flugfreyjurnar höfðu ráðið ráðum sínum og greitt atkvæði mælti Beamer loks hin fleygu orð: „Are you ready? Ok. Lets roll!“ („Eruð þið tilbúin? Jæja, látum vaða!“). Úr urðu mikil átök áður en flugvélin steyptist til jarðar og allir um borð fórust.

Hetjudáðir fólksins um borð í flugvélinni sem hrapaði á akurinn í Pennsylvaníu voru ekki þær einu þennan dag. 343 slökkviliðsmenn fórust á Manhattan við að reyna að bjarga samborgurum sínum auk 71 lögreglumanns og annarra sem lögðu sig í hættu við skyldustörf.

Allt hafði þetta fólk alist upp við gildi sem komu ekki af sjálfum sér og urðu ekki til úr engu. Íslandssagan geymir ótal dæmi um slíkra hetjulund fram á þennan dag. Öflugt starf björgunarsveitanna eru nærtækt dæmi en þau eru fjölmörg á sjó og landi. Vestur Íslendingar skilja mikilvægi þessarar arfleifðar og bera virðingu fyrir henni. Í bland við áherslur Ameríkumanna og frumkvöðulshugsjón hefur það reynst þeim dýrmætt veganesti.

Við Íslendingar ættum að bera sömu virðingu fyrir þessum hugsjónum. Gleymum hvorki því fólki sem hefur fórnað sér fyrir aðra né þeim gildum sem það hafði að leiðarljósi.

Sigmundur Davíð Gunnlaugsson, formaður Miðflokksins. 

Greinin birtist á Vísi þann 12. september, 2021