Rétttrúnaðarfordómar falla

Það er kæruleysi að treysta á stöðugar framfarir.

Á undanförnum árum hefur t.d. orðið talsverð afturför á sviði ýmissa samfélagsmála, þ.m.t. stjórnmála. Ég hef margoft fjallað um ýmsar hliðar þessarar þróunar en tilefni greinarinnar nú er að benda á yfirstandandi atburði sem sýna glöggt fáránleika rétttrúnaðarins sem tröllríður nú stjórnmálum og samfélagsumræðu.

Eitt helsta einkenni rétttrúnaðar samtímans, eins og allrar öfgastefnu, er að skipta fólki upp í hópa og dæma svo það sem það segir og gerir út frá því hvaða hópi það tilheyrir. Þetta fer saman við tilhneigingu til að flokka alla sem fórnarlömb og gerendur. Því hærra sem menn skora á fórnarlambaskalanum, því betra. Fyrir vikið er enginn maður með mönnum nema vera fórnarlamb.

Réttarríki þarf að vera til þess fallið að rétta hlut þeirra sem verða fyrir ógæfu eða óréttlæti. En það þarf að byggjast á raunverulegum raunum einstaklingsins, ekki því hvaða samfélagshópi hann tilheyrir.

Það er hættulegt að senda heilum hópum þau skilaboð að þeir búi við eilífðarfordóma, hópnum sé og verði haldið niðri. Þetta gengur gegn því sem best hefur reynst. Því að hvetja alla til dáða, til að ná árangri fyrir sjálfa sig og aðra og minna á að þegar ekki gengur sem skyldi, megi ekki gefast upp. Þrautseigja og vinnusemi séu dygðir.

Hvað veldur?

Tvö atriði haldast í hendur hjá þeim sem tala mest fyrir því að skipta fólki upp í hópa eilífðarfórnarlamba og gerenda.

1. Vandamálabransinn sem er sívaxandi atvinnugrein. Þar snýst starfið oft um að viðhalda vandamálum og gera sem mest úr þeim fremur en að leita lausna. Ef vandinn leysist eða minnkar, þá minnkar þörfin fyrir þá sem berjast gegn vandanum (og fjárveitingarnar).
2. Of margir leita sjálfsupphafningar með því að sýnast betri en aðrir. Því verri sem hinir eru, þeim mun betri er viðkomandi í samanburði að eigin mati. Fyrir vikið leyfir þetta fólk enga gagnrýni en notar hvert tækifæri til að saka alla sem eru ósammála um fordóma og beita öllum hinum verstu stimplum óspart.

Í kringum þetta hefur byggst upp heilt kerfi, þar sem margar stofnanir, fyrirtæki og flokkar sjá hag sínum best borgið með því að fylgja þróuninni eða keyra hana áfram eins og mest „woke-ríkisstjórn Íslandssögunnar“ (núverandi stjórn).

Þegar rökin skortir, hjálpa þessar aðferðir hugsanlega til við að þagga niður umræðu og upphefja sjálfan sig í eigin huga en þær eru ekki líklegar til að hjálpa þeim sem raunverulega hallar á. Í því efni hefur alltaf reynst best að líta á alla sem jafnréttháa einstaklinga fremur en sem hluta af hópi þar sem eitt eigi við um alla.

Kynþáttahyggja

Einmitt þegar nánast allir á Vesturlöndum voru hættir að dæma fólk út frá kynþætti, tók rétttrúnaðargengið með sína hóphyggju upp á því að láta allt snúast um að flokka fólk eftir kynþætti.

Þeir sem beygja sig ekki undir nýja vinstrið eru sakaðir um kynþáttafordóma. Þegar ekki var hægt að benda á raunverulega fordóma, voru búin til hugtök á borð við ósýnilega, undirliggjandi og kerfislæga fordóma. Vandinn má náttúrlega ekki hverfa.

Þetta er mikið hættuspil og algjört brotthvarf frá boðskap Martins Lúthers King um að fólk skyldi ekki dæmt út frá lit húðarinnar heldur hinum innri manni. Þessi nýja kynþáttahyggja hefur illu heilli skotið upp kollinum á Íslandi ásamt öðrum delluhugmyndum úr smiðju hinnar nýju vöktu (woke) rétttrúnaðarhreyfingar.

Fréttir frá Bretlandi

Í Bretlandi hafa woke-öflin náð meiri fótfestu en víðast hvar annars staðar. Þar í landi líta rétttrúnaðarmenn svo á að það að styðja Íhaldsflokkinn eða að hafa kosið með útgöngu landsins úr ESB sem ótvírætt merki um kynþáttafordóma.

Skiptir þá engu máli þótt engin ríkisstjórn hafi haft eins hátt hlutfall þeldökkra ráðherra og núverandi stjórn Íhaldsflokksins. Nýja vinstrið virðist líta á þessa ráðherra sem hálfgerða svikara (vegna þess að þeir séu í hópi sem átti að „tilheyra“ vinstrinu).

En nú vill svo til að flokkurinn hefur efnt til leiðtogakjörs (eftir um margt furðulega atburðarás sem er utan við efni þessarar greinar). Nýr formaður verður strax forsætisráðherra. Kjörið fer þannig fram að þingmenn flokksins kjósa á milli frambjóðenda þar til tveir standa eftir og þá fá loks almennir flokksmenn a velja á milli þeirra sem eftir standa.

Helmingur þeirra sem komust í leiðtogakjörið eru hörundsdökkir. Meirihlutinn var konur. Svo voru sagðar fréttir af því að þrír frambjóðendanna væru í uppáhaldi hjá svokölluðum hægri armi þingflokksins. Þar var átt við þingmenn úr tveimur hópum í þinginu. Annar hópurinn snýst um andstöðu við ESBaðild og hinn um að auka heilbrigða skynsemi í pólitík. Það segir sína sögu að fyrir vikið voru meðlimir kallaðir hægrimenn.

Þessir svokölluðu hægrimenn reyndust miklir stuðningsmenn þriggja kvenna sem allar eru af erlendum uppruna. Priti Patel innanríkisráðherra og Suellu Bravermann dómsmálaráðherra, sem báðar eru af indverskum uppruna auk Kemi Badenoch, sem ólst upp í Nígeríu en settist svo að í Bretlandi þar sem hún vann fyrir sér með því að steikja hamborgara á meðan hún lærði verkfræði.

Kemi Badenoch

Patel hætti við framboð til að kljúfa ekki „hægri vænginn“ og Braverman er dottin út úr kjörinu þar sem fimm þingmenn standa eftir þegar þetta er skrifað. En vinsældir hinnar 42 ára Badenoch hafa aukist jafnt og þétt, enda hefur hún reynst ófeimin við að standa gegn öllu rétttrúnaðarruglinu. Í stað þess að reyna að fljóta með straumnum, gagnrýnir hún óhikað allt frá kynþáttaþráhyggju vinstrimanna og gallaðri innflytjendastefnu að óraunhæfum áformum í loftslagsmálum.

Nú er svo komið að kannanir benda til að Kemi Badenoch njóti yfirburðastuðnings meðal almennra flokksmanna og að hún myndi vinna hvern hinna sem er í lokaumferðinni.

Hvernig má þetta vera? Eru ekki kjósendur Íhaldsflokksins upp til hópa rasistar eins og nýja vinstrið þreytist ekki á að benda á? Eða getur verið að kenningar um að allir aðrir en ,,hinir góðu“ séu fávísir og fordómafullir, sé einfaldlega tóm della? Getur verið að skynsamt fólk líti fyrst og fremst á skoðanir, stefnu og færni fremur en húðlit og kyn?

Badenoch á þó ekki sigurinn vísan því fyrst þarf hún stuðning þingflokksins til að komast í tveggja manna úrslit. Flestir telja að það muni reynast þrautin þyngri, enda „flokkseigendur“ Íhaldsflokksins ólíklegir til að veita henni brautargengi.

Þó má ekki gleyma því að til viðbótar við þá þingmenn sem taka ákvarðanir út frá prinsippum er enn stærri hópur sem hugsar fyrst og fremst um hvaða formaður og forsætisráðherra sé líklegastur til að skila þeim sigri í næstu þingkosningum. Ef þessir þingmenn telja að í næstu kosningum séu kjósendur líklegri til að kjósa út frá prinsippum og sannfæringu en straumum tíðarandans, gætu þeir séð hag sínum best borgið með því að styðja Badenoch.

Geri þeir það (í andstöðu við flokkseigendur) er óhætt að spá því að Íhaldsflokkurinn muni slá met með því að vinna fimmtu þingkosningarnar í röð.

Sigmundur Davíð Gunnlaugsson, formaður Miðflokksins.

Greinin birtist í Morgunblaðinu 19. júlí, 2022.