Óhætt mun að fullyrða að víðtæk samstaða ríkir í landinu um nauðsyn þess að strengja öryggisnet undir þá sem höllum fæti standa. Almannatryggingum er ætlað að gegna þessu hlutverki og eiga þær langa og merka sögu. Engum blandast hugur um að aðgerðir til að rétta hlut bágstaddra þurfa að vera markvissar svo þær gagnist sem best. Þar liggur nauðsynin á að takmarka eða skerða greiðslur til þeirra sem ekki verða taldir þurfa þeirra með. Skerðingar á bótum almannatrygginga hafa hins vegar reynst fara fram úr öllu hófi.
Dæmin blasa við. Skerðingar bóta almannatrygginga vegna atvinnutekna hefjast við krónur 100 þús. á mánuði. Samanlögð skerðing og skattlagning tekna á tekjubilinu 25 þús. til 570 þús. króna getur numið yfir 90%. Með þessu er fólki gert nánast ókleift að bæta hag sinn með aukinni vinnu í krafti sjálfsbjargarviðleitni sem hverjum manni er eðlislæg. Níu krónur af hverjum tíu eru hirtar af fólki.
Fjármagnstekjur hafa umtalsverð áhrif á greiðslur frá TR. Söluandvirði fasteigna, þar á meðal sumarhúsa, reiknast sem fjármagnstekjur sem skerða bætur. Sama á við um leigutekjur ef fólk er í aðstöðu til að leigja út frá sér til að drýgja tekjur sínar. Langt er seilst gagnvart fólki með því að reikna söluandvirði fasteigna, t.d. ef fólk kýs að selja sumarbústað fjölskyldunnar, og leigutekjur skilyrðislaust til skerðingar á lífeyri. Fyrir þessu finna eldri borgarar og öryrkjar sem vilja bæta lífsafkomu sína með því að minnka við sig í húsnæði með því að selja eða leigja út frá sér. Fólki eru nánast allar bjargir bannaðar.
Bætur almannatrygginga skulu breytast árlega í samræmi við fjárlög hverju sinni. Segir í lögum um almannatryggingar að ákvörðun þeirra skuli taka mið af launaþróun, þó þannig að þær hækki aldrei minna en verðlag samkvæmt vísitölu neysluverðs. Meginreglan er skýr: Taka ber mið af launaþróun. Þessi hefur samt ekki verið raunin mörg undanfarin ár. Bætur hafa hækkað mun minna en sem nemur launaþróun. Í þessu felst skipuleg og markviss skerðing á kjörum þeirra sem njóta eiga bóta almannatrygginga. Þær hafa ekki haldið í við almenna kjaraþróun í landinu eins og hún mælist í launabreytingum.
Þá eru ótaldar skerðingar sem hjón búa við sem nema um eitt hundrað þúsund krónum á mánuði. Við hjónaskilnað myndi hagur hvors um sig batna um sem næst 50 þúsund krónum á mánuði. Þetta skerðingaroffors gengur svo langt að skjóti einstaklingur skjólshúsi yfir ættingja sem þá yrði skráður á heimili hans missir hann bætur sem svara til um 50 þúsund króna á mánuði. Að síðustu eru bætur TR skertar verulega á móti greiðslum úr lífeyrissjóði þannig að fólk nýtur ekki sem skyldi þeirra iðgjalda sem það hefur staðið skil á á starfsævi sinni.
Höfundur: Ólafur Ísleifsson, þingmaður Miðflokksins
Pistillinn birtist í Morgunblaðinu þann 18. október, 2019