Á mánudaginn voru samþykkt lög á Alþingi sem meðal annars fólu í sér nýtt gjald á fasteignaeigendur. Tilefnið er uppbygging varnargarðs sem ætlað er að verja orkumannvirki í Svartsengi.
Nauðsyn þess að verja mannvirkin er óumdeild, en asinn sem ákvörðunin og lagasetningin er undirorpin dregur auðvitað úr möguleikum stjórnvalda til að leita skynsamlegustu leiða við framkvæmdina og samstarfs við fyrirtækin á svæðinu sem verður varið, bæði hvað varðar útfærslu og kostnaðarskiptingu. Þetta er sérstaklega bagalegt í því ljósi að áætlanir um þessar tilteknu varnir hafa verið á teikniborðinu síðan 2021.
Það sem helst olli deilum við afgreiðslu málsins var 4. grein frumvarpsins, þar sem lagt var til nýtt gjald, svokallað forvarnagjald, sem er ætlað að standa straum af kostnaði við framkvæmdir til að varna eða draga úr tjóni af völdum eldgosa, jarðskjálfta og vatnsflóða.
Það blasir strax við að gjaldinu er ekki ætlað að vera tímabundið. Þeir þrír milljarðar sem því er ætlað að sækja í ríkissjóð á næstu þremur árum duga bara fyrir þeim framkvæmdum sem nú eru hafnar til varnar mannvirkjum í Svartsengi. En ekki annarra hamfara, svo sem vatnsflóða eins og sérstaklega er tilgreint í frumvarpinu. Af hverju þessi sýndarmennska?
Öll þekkjum við að fátt er varanlegra en tímabundnir skattar og gjöld, en það er ekki oft sem tvískinnungurinn kemur jafn skýrt fram og í hinum nýsamþykktu lögum.
Og af hverju að leggja á sérstakt gjald, Grindavíkurgjald, fyrir það sem í raun er lág upphæð eins og þarna er um að ræða? Mun nærtækara hefði verið að gera breytingu á lögum um ofanflóðasjóð, nú eða að nota fjármuni úr hinum vel fjármögnuðu varasjóðum, sem á hátíðardögum mega standa undir framkvæmdum við íþróttahallir og hjúkrunarheimili. Varasjóðirnir hafa raunar þann tilgang að bregðast við aðstæðum sem þessum. En nei, nýtt gjald skal það vera.
Uppsöfnuð staða ofanflóðasjóðs miðað við árslok 2022 er 13,8 milljarðar. Það hefur sem sagt verið innheimt gjald af fasteignaeigendum sem upphaflega átti að renna í ofanflóðasjóð, en rennur nú beint í ríkissjóð, þar sem innheimt upphæð er tæpum 14 milljörðum hærri en sú upphæð sem varið hefur verið til verkefna sjóðsins. Og þessi tala er bara fram til þess tíma að tekjustofninn hætti að vera markaður, þannig að mismunurinn á innheimtum skatti og útgjöldum til verkefna ofanflóðasjóðsins er enn meiri.
Skal því engan undra þegar sagt er að sporin hræði þegar stjórnvöld leggja á nýtt „tímabundið“ gjald.
Að lokum sendi ég Grindvíkingum hlýjar kveðjur og vona að Guð vaki yfir ykkur og byggðinni, þannig að lagfæringar og endurreisn gangi vel þegar jarðhræringarnar eru um garð gengnar.
Höfundur er þingflokksformaður Miðflokksins. bergthorola@althingi.is