Atbeini forseta Íslands er nauðsynlegur þegar kemur að þriðja orkupakkanum. Málið liggur að stærstum hluta fyrir sem þingsályktunartillaga um að tilteknar Evrópureglugerðir fái lagagildi. Almennar þingsályktanir koma ekki til kasta forseta. Hér ræðir um þingsályktun um að taka upp í landsrétt tilteknar Evrópureglur. Þegar þannig stendur á er þingsályktun lögð fyrir forseta.
Um þessar reglugerðir hefur styrinn staðið í umræðum á Alþingi. Lögfræðilegir ráðunautar ríkisstjórnarinnar, Friðrik Árni Friðriksson Hirst og Stefán Már Stefánsson, lýsa í áliti sínu hættu á árekstrum við stjórnarskrá. Þeir lýsa hvernig erlendum aðilum eru falin áhrif, a.m.k. óbein, á skipulag, ráðstöfun og nýtingu orkuauðlinda þjóðarinnar verði lagður sæstrengur að landinu. Þeir vara við hættu á samningsbrota- og skaðabótamálum sem gætu risið ef Orkustofnun myndi hafna beiðni um tengingu við raforkukerfið af hálfu fyrirtækis á borð við Atlantic Superconnection sem stendur tilbúið með fyrirætlanir um sæstreng fjármagnaðar af stórbankanum JP Morgan.
Mörgum spurningum er ósvarað í málinu. Óljóst er um þjóðréttarlegt gildi lagalega fyrirvarans. Hverjar yrðu varnir Íslands í samningsbrota- og skaðabótamálum? Hvaða fjárhæðir gætu fallið á ríkissjóð sem skaðabætur? Rekast ákvæði í fjórða orkupakkanum á stjórnarskrá?
Aðferðum við að taka Evrópureglur í innlendan rétt er lýst í grein í Tímariti lögfræðinga 2016 undir fyrirsögninni Upptaka afleiddrar löggjafar í EES-samninginn – Hvað er unnt að gera betur? Í greininni sem er hluti af doktorsverkefni höfundar, Margrétar Einarsdóttur, dósents í lögfræði við Háskólann í Reykjavík, kemur fram að þegar Alþingi hefur með þingsályktun veitt samþykki sitt fyrir ákvörðun sameiginlegu EES-nefndarinnar að tilteknar Evrópureglur hljóti lagagildi séu staðfestingarskjöl send til forseta með beiðni um staðfestingu. Samstarfsþjóðum í EFTA er ekki tilkynnt um samþykki Alþingis fyrr en samþykki forseta liggur fyrir (bls. 19).
Samþykki Alþingi þingsályktunartillögu utanríkisráðherra mun því orkupakkinn í heild fara um hendur forseta Íslands.
Í fersku minni er að stjórnarskráin geymir í 26. grein ákvæði um þjóðaratkvæðagreiðslu synji forseti lagafrumvarpi staðfestingar. Þingsályktunin felur í sér samþykki Alþingis fyrir að veita tilteknum Evrópureglum lagagildi. Nærtækt er að líta þannig á að 26. greinin eigi eins við í þessu tilfelli. Samkvæmt því er á valdi forseta að leggja orkupakkann í dóm þjóðarinnar.
Forseti Íslands gerði sérstaka könnun á málsmeðferð áður en hann undirritaði skipun 15 dómara við Landsrétt. Hann hlýtur að gaumgæfa undirritun sína fari svo að orkupakkinn verði samþykktur á Alþingi.
Höfundur er þingmaður Miðflokksins.